سس یکی از چاشنی های محبوب غذاهاست که در سراسر دنیا طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است. این نوع چاشنی به تنهایی مورد استعمال قرار نمی گیرد و در حقیقت به صورت مایع و یا نیمه جامد برای افزودن طعمی هر چه دلچسب تر و ظاهری زیباتر به غذاها مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از سس ها آماده هستند و برخی دیگر را می توان به روش های خانگی تهیه نمود.
درباره سس ها
تفاوت های منطقه ای بسیار زیادی در مورد نحوه انتخاب انواع سس ها وجود دارد و در هر ناحیه افراد با توجه به ذائقه و سلیقه شخصی خود طعم و عطر سس ها را تغییر می دهند. برخی طرفدار سس های تند و فلفلی به همراه سرکه هستند، بعضی ها سس های شیرین و میوه ای را ترجیح می دهند، عده ای هم سس های گوجه ای یا مایونز را انتخاب می کنند. اخیراً رنج وسیعی از سس های مختلف به بازار عرضه شده که هر یک موارد استفاده متفاوتی دارند: در غذا، سالاد، باربکیو، بریانی، و تنوری و .... سس های زیادی با استفاده از گوجه فرنگی درست می شوند، مانند: سس کچاپ، سس پنکک گوجه و غیره که گاهی مقداری سبزیجات معطر نیز می توان به آنها اضافه نمود. انواع سس های شیرین هم موجود است که می توانند به صورت گرم یا سرد همراه دسر سرو شوند. نوع دیگر سس از میوه های شیرین تهیه می شود. برای تهیه این نوع سس ابتدا پوست میوه ها را جدا می کنند و اغلب مقداری شکر نیز به آن اضافه می نمایند. از جمله این سس ها می توان به سس سیب و سس کران بری (میوه ای سرخ رنگ و شبیه به زغال اخته) اشاره کرد که معمولاً با غذاهای خاصی نظیر پوره سیب زمینی و سایر دسرها مصرف می شود. در این مقاله چند نمونه از محبوب ترین انواع سس ها را به شما معرفی می کنیم.
مایونز :
مایونز نوعی امولسیون چرب و غلیظ است که از ترکیب روغن، زرده تخم مرغ، آبلیمو یا سرکه تهیه می شود. اغلب افراد سس مایونز را با سس سالاد اشتباه می گیرند، حال آنکه سس سالاد حاوی زرده تخم مرغ نیست و قدری شیرین تر از مایونز می باشد.
تاریخچه مایونز : مایونز نخستین بار در سال 1756 توسط یک آشپز فرانسوی که سرآشپز دوک دی ریچلیو بود اختراع شد. پس از آنکه دوک در نبرد خود با بریتانیایی ها در بندر "ماهون" به پیروزی دست پیدا کرد، سرآشپز او به یمن این پیروزی ضیافتی ترتیب داد و روی غذاها را با نوعی سس خاص که حالت کرمی داشت تزیین نمود و نام آنرا به افتخار فتح دوک "ماهونز" گذاشت و از آن پس این نام در زبان های ملل مختلف چرخید و نهایتاً به حالت امروزی "مایونز" درآمد.
طرز تهیه : برای تهیه مایونز ابتدا آبلیمو و یا سرکه و زرده تخم مرغ را با هم مخلوط می کنند و بعد روغن را قطره قطره به آن اضافه می کنند تا به طور کامل با آن مخلوط گردد. اگر روغن به سرعت به ترکیبات اضافه شود، به خوبی در آن حل نمی شود اما زمانیکه سس غلیظ شد می توان روغن را سریع تر به آن اضافه کرد؛ سپس می توان سایر چاشنی ها را نیز به آن اضافه نمود. این روزها وجود مخلوط کن، همزن برقی، و میکسر کار را راحت کرده و همه افراد به سادگی می توانند در خانه سس درست کنند. کلیه کارشناسان علم تغذیه به اتفاق آرا تائید می کنند که طعم سس های خانگی به مراتب دلچسبتر و لذیذتر از انواع صنعتی آن است.
از آنجایی که سس های خانگی تحت فرآیندهای شیمیایی قرار نمی گیرند، بهتر است تا آنجایی که می توانید از تخم مرغ های تازه استفاده کنید. مایونز خانگی در یخچال به مدت 3-4 روز قابل نگهداری و مصرف است. سس های کارخانه ای تا 6 ماه نیز قابل نگهداری و استفاده در یخچال می باشند. اصولاً از مایونز به عنوان ترکیب اولیه تهیه سایر سس ها مانند سس هزار جزیره و سس تارتار استفاده می شود. مایونز شامل 70 تا 80 درصد چربی می باشد که شاید استفاده آن در برخی رژیم ها قدغن اعلام شده باشد. این روزها انواع مایونزهای کم چرب هم در بازار موجود می باشند که گزینه های سالم تری محسوب می شوند اما دیگر نمی توان به آنها مایونز واقعی گفت چراکه فاقد زرده تخم مرغ می باشند.
شرایط نگهداری:
1. زمانیکه درب سس را باز می کنید، حتماً آنرا درون یخچال قرار دهید. در این حالت تا حدود 6 ماه می توانید از آنها استفاده کنید.
2. مایونزهای کارخانه ای را می توانید برای مدت کوتاهی در دمای معمولی نیز قرار دهید اما این امکان وجود دارد که پس از مدتی طعم و بوی اولیه خود را از دست بدهند.
3. فریز کردن و نگهداری در دمای خیلی پایین سبب جداشدن محتویات سس شده و تغییرات نامساعدی در بافت ماده ایجاد می کنند.
4. مایونزهای خانگی عمرشان حداکثر 4 روز در یخچال است.
نکاتی در مورد طریقه مصرف:به غیر از افزودنی هایی که به طور رایج به مایونز اضافه می شود، این سس را می توانید با چاشنی های متعدد و گیاهان مختلفی نظیر موارد زیر ترکیب کنید:ریحان ,ترخون ,زیره ,خرده های ماهی کولی,مارچوبه
ارزش غذایی در هر 239 گرم: کالری 1645
کچاپ :
کچاپ که با نام های مختلفی نظیر سس گوجه و یا سس قرمز هم شناخته می شود، چاشنی متداولی است که از گوجه فرنگی تهیه می گردد. مواد اولیه سس های کچاپ امروزی عصاره گوجه فرنگی، شربت ذرت، نمک، ادویه، و عصاره ی گیاهان دیگری نظیر کرفس، پودر سیر، دارچین، میخک، و پیاز می باشد.
کچاپ خواص بسیار زیادی دارد، اما برخی از پژوهشگران معتقدند که به دلیل وجود نمک و شکر فراوان سایر ارزش های غذایی این محصول زیر سوال رفته و تحت الشعاع قرار می گیرند. همچنین سس کچاپ حاوی مقدار زیادی لیکوپین نیز می باشد که این ماده نوعی آنتی اکسیدان قوی به شمار می رود که از بروز برخی از سرطان ها جلوگیری بعمل می آورد. درصد بالای اثربخشی آن در آزمایش های علمی انجام شده بر روی برخی انواع سس های کچاپ ارگانیک به اثبات رسیده است. کچاپ های ارگانیک سه برابر انواع غیر ارگانیک خود حاوی لیکوپین هستند.
تاریخچه کچاپ : تقریباً همه افراد سس کچاپ را دوست دارند و جالب است بدایند که کودکان دو برابر بزرگسالان از این سس استفاده می کنند. اولین دستور تهیه این سس در سال 1727 توسط خانمی به نام الیزابت اسمیت نوشته شد که در آن از سرکه، موسیر، شراب سفید، زنجبیل، جوز هندی، فلفل و پوست لیمو نیز استفاده کرده بود. پس از آن هزاران هزار دستور دیگر برای تهیه کچاپ معرفی شد. از جمله موفق ترین شرکت های تولید کچاپ می توان به کارخانه HJ Heinz اشاره کرد. طرز تهیه سس کچاپ توسط این کارخانه در حقیقت تبدیل به نوعی استاندارد برای سایر شرکت ها شده است.
طرز تهیه : برای درست کردن کچاپ شما به گوجه فرنگی های کاملاً رسیده، سرکه سفید، نمک، شکر، موسیر، پیاز، فلفل سیاه، و زنجبیل نیاز دارید. البته اگر می خواهید به روش های خانگی این سس را تهیه نمایید می توانید از سایر افزودنی های دلخواه نظیر سبزی های معطر نیز بهره بگیرید. روش تهیه سس به این شکل است که ابتدا گوجه فرنگی ها را خرد کرده، در سرکه می ریزید و می جوشانند سپس نمک را به آن اضافه کرده و خوب به هم می زنید. ماده بدست آمده را پس از فشرده سازی از صافی رد می کنند تا دانه ها و پوست گوجه فرنگی از آن جدا شود. بعد شکر را به آن اضافه کرده و مجدداً به مدت 20 دقیقه می جوشانند. سپس ترکیب بدست‌آمده را با سایر چاشنی ها مخلوط کرده و خوب بهم می زنند تا کاملاً غلیظ شده و آماده مصرف شود.
موارد مصرف : سس کچاپ اصولاً با سیب زمینی سرخ کرده، برگرها، و پیتزا و برخی از غذاهای موجود در فست فودها مورد استفاده قرار می گیرد و با انواع گوشت های بریانی و سرخ کرده نیز استفاده می شود. این سس معمولاً به عنوان مایه اصلی درست کردن سایر سس ها هم به شمار می رود.
ارزش غذایی در هر 100 grکچاپ: 100 kcal - 419 kJ
کچاپ رژیمی (سدیم پایین):انرژی 104 kcal - 435 kJ
لذیذ ترین سس ها را خودتان درست کنید
سس خردل :
همانطور که از نام این سس پیداست در آن از خردل استفاده می شود. دانه های خردل را از درخت خردل می گیرند. درخت خردل برای انسان موارد استفاده گسترده ای دارد و یکی از این موارد هم کمک به تهیه سس خردل است. سس خردل تهیه شده از دانه های سیاه خردل اصولاً تندترین نوع سس خردل است. اگر در حین طبخ سس خردل به غذا افزوده شود در اثر حرارت بیشتر خواص خود را از دست می دهد.
طرز تهیه : به طور عمده سس خردل طعم غذاها را به طور چشمگیری تغییر می دهد و در اروپا طرفداران بسیار زیادی دارد. برای تهیه این سس، خردل آماده شده را در روغن سبزیجات، و سرکه می خوابانند و سپس نمک، شکر و سایر چاشنی های رایج را به آن اضافه می کنند.
انواع سس خردل : امروزه در بازارهای جهانی چیزی در حدود بیش از 101 نوع سس خردل مختلف وجود دارد. سس خردل باهامایی و جامائیکایی نستاً تندی کمتری دارند . سس خردل سرشار از سدیم می باشد و حاوی تخم مرغ نیز هست. سس خردل چینی هم بسیار تند است به همین دلیل در همه جا مورد استفاده قرار نمی گیرد.
سس خردل دیجن هم یکی از انواع معروف خانواده سس های خردل است که طرفداران بسیار زیادی دارد و عموماً در فرانسه تولید می شود و از دانه های قهوه ای خردل و خواباندن آن در سرکه تهیه می شود. سس خردل زمانیکه با کچاپ مخلوط می شود، طعم دلچسبی را به انواع برگر ها می دهد.
سس باربکیو خردل هم خوشمزه است و طعم ترش و شیرینی به گوشت می دهد. اگر می خواهید کباب شما طعم لذیذی پیدا کند حتماً قدری سس خردل به آن اضافه کنید. برای مطبوع تر کردن مرغ و کباب های بریانی نیز می توانید از آن استفاده کنید.
سس خردل عسلی : سس خردل عسلی یکی دیگر از انواع سس خردل است که به شیرین بودن شهرت دارد و با بسیاری از غذاهای خوشمزه مورد استفاده قرار می گیرد. دارای خاصیت غذایی بالایی است و فاقد چربی های متداول در سس ها می باشد. البته برای تهیه این سس دستور العمل های مختلفی وجود دارد اما اگر می خواهید سس طعم خوبی داشته باشد باید از مواد اولیه با کیفیت و تازه استفاد کنید تا سس شما خوش طعم شود.
موارد مصرف : ترکیبات سس در مناطق مختلف جغرافیایی متفاوت است. شما می توانید سس خردل را در ساندویچ بریزید و یا آنرا به سیب زمینی سرخ کرده، مرغ بریان و سالاد نیز اضافه کنید. این سس هم رنگ خوبی به غذاها می دهد و هم عطر و طعم مناسبی در بر دارد. این سس برای خوشمزه تر کردن ساندویچ های تنوری و پنیری، و ماهی سوخاری نیز به کار گرفته می شود. برخی از انواع سس های خردل عسلی حاوی عصاره هلو، اسفناج و گردو نیز هستند و دارای خواص بی شماری برای سلامتی می باشند.برخی از سس ها دارای میزان کمی چربی هستند و برخی دیگر حاوی مقادیر بالایی چربی می باشند. برخی از انواع سس های خردل هستند که دارای حداقل میزان کربوهیدارت هستند و از شیرین کننده ها در آنها استفاده نشده است. اگر به دنبال طعم خوب غذاها هستید پس حتماً باید از سس خردل روی سبزیجات، مرغ و گوشت استفاده کنید. اگر هم می خواهید که وزن خود را کم کنید، بهتر است از انواع رژیمی آن استفاده کنید که البته ممکن است طعم سس خردل واقعی را نداشته باشند.
ارزش غذایی سس خردل در هر 100 گرم:70 کیلو کالری
سس سویا :
زمانیکه نوبت به غذاهای چینی می رسد، استفاده از سس سویا اجتناب ناپذیر است. اغلب با برنج و سرخ کردنی مورد استفاده قرار می گیرد، اما معمولاً عموم مردم اطلاعات دقیقی در مورد این سس ندارند و حتی فرق میان انواع تیره رنگ و روشن آن را نمی دانند.
تاریخچه سس سویا : درست مانند "توفو" سس سویا هم از دانه های گیاه سویا درست می شود. اروپایی ها دانه های سویا را در اوایل قرن 18 پیدا کردند و این در حالی است که چینی ها در حدود 5000 سال پیش از آن به عنوان یکی از منابع اولیه تغذیه ی خود استفاده می کردند. امپراتور چین در آن زمان نام سویا را "تا تئو" گذاشته بود که به معنای "دانه بزرگ" بود و یکی از 5 دانه مقدس چینی ها در میان برنج، گندم، جو، و ارزن به شمار می رفت. سویا منبعی سرشار از پروتئین می باشد، به این شکل که پروتئین موجود در 1کیلو سویا معادل پروتئین موجود در 2.5 کیلو گوشت قرمز است. به هر حال تاریخچه سس سویا بر می گردد به 2000 سال قبل و در ابتدا مانند نوعی رب شور مورد استفاده قرار می گرفت.
طرز تهیه : امروزه سس سویا را از دانه های سویا که با غلات تفت داده شده نظیر برنج گندم و جو مخلوط می شود، تهیه می کنند. ترکیب فوق را به حالت خمیر در آورده و برای چند ما به حال خود باقی می گذارند تا فرایند ترکیب انجام پذیرد و پس از سپری شدن چند ماه آنرا از صافی رد کرده و در شیشه می ریزند. باید توجه داشت که تیه سس سویا به روش مصنوعی بیش از چند روز زمان نمی برد. به این منظور مواد فوق تحت فرایند هیدرولیت قرار گرفته و در نهایت چاشنی هایی نظیر شربت ذرت، نمک و قدری آب نیز به آن اضافه می شود. البته سس های صنعتی فاقد طعم مطبوع انواع طبیعی خود هستند.
انواع سس سویا:دو نوع سس اصلی سویا وجود دارد که عمدتاً در آشپزخانه های چینی به وفور مورد استفاده قرار می گیرد:
1- سس تیره و 2- روشن. سس تیره مدت زمان بیشتری از تهیه آن می گذرد و رنگ قهوه ای- مشکی پیدا کرده و بافت آن قدری غلیظ تر است. نوع دوم رنگ ملایم تری دارد و قدری شورتر است. نوع دوم بیشتر در پخت و پز مورد استفاده قرار می گیرد چراکه سس تیره بوی تند و تیزی دارد و در اثر طبخ سبب از بردن طعم اصلی غذاها می شود. از سس تیره بیشتر در غذاهای قرمز رنگ استفاده می شود. یکی دیگر از مزایای سس سویای تیره ترد کردن گوشت کبابی است. شما می توانید پیش از کباب کردن گوشت آنرا برای 15 دقیقه در سس سویای تیره بخوابانید تا ترد و نرم شود. به هر حال در حین آشپزی بهتر است که هر دو نوع سس را در اختیار داشته باشید. سس سویا با طعم قارچ و میگو نیز وجود دارد. در رستورانها از سس تیره برای تیره کردن برنج استفاده می شود. به خاطر داشته باشید که بهترین انواع سس سویا انواع چینی آن هستند.
سس تاماری سویا:تاماری یکی دیگر از انواع ژاپنی سس سویا است که غلیظ است و طعم آن بسیار قوی است.
ارزش غذایی سس سویا در هر 255 گرم:135 کالری