نوشیدنی قهوه نوعی نوشیدنی گرم است که از دانه برشته شده قهوه که از گیاه قهوه بدست می آید، تهیه می شود.
این نوع نوشیدنی همچون چای، جایگاه خاصی در انواع نوشیدنی های گرم دارد. با اضافه کردن مواد مختلف به نوشیدنی قهوه و همچنین با روش های مختلف دم کردن آن، انواع متفاوتی از این نوع نوشیدنی را تهیه می کنند.
انواع دانه های قهوه
قهوه ها به دو گونه کلی تقسیم می شوند:
نوع عربی Arabica نوعی قهوه سنتی است که عطر و طعم آن از همه بهتر است.
نوع روبوستا Robusta که میزان کافئین آن بیشتر است و در آب و هوایی که نوع اول در آن قادر به رشد نیست، پرورش می یابد. بنابراین از این نوع قهوه به دلیل ارزان تر بودن، برای مصارف مختلف استفاده می کنند. از نوع روبوستا معمولاً به تنهایی استفاده نمی شود، چون طعم تلخ و ترشی دارد. انواع بهتر آن را برای تهیه اسپرسو به کار می برند.
قهوه عربی را بر اساس بندری که این نوع قهوه از آنجا صادر می شد نام گذاری کرده بودند. امروزه انواع قهوه ها نسبت به گذشته خاص تر شده است. معمولاً نام قهوه ها را با توجه به نام کشور، ناحیه و گاهی نام ایالت تولید کننده قهوه می گذارند.
روش های مختلف دم کردن قهوه :
برای تهیه نوشیدنی قهوه، قهوه را می توان به صورت های مختلف دم کرد. تمام این روش ها را به چهار دسته کلی تقسیم نموده اند که تفاوت این روش ها تنها به این نکته بستگی دارد که چگونه آب را به قهوه اضافه می کنند.
1) جوشاندن :
یکی از روش های قدیمی دم کردن قهوه که هنوز در مناطق خاور میانه، آفریقای شمالی، کشور ترکیه و کشور یونان به کار می رود، این است که قهوه را به همراه آب، داخل قوری می ریزند و اجازه می دهند که آرام به جوش آید. این نوع قهوه را گاهی شیرین مصرف می کنند. برای این کارچند حبه قند داخل قوری می ریزند و می گذارند تا همراه قهوه به جوش آید. گاهی به این قهوه هل هم اضافه می کنند.
قهوه ترک به این روش تهیه می شود. قهوه بدست آمده، نوشیدنی غلیظی است که رویش کف دارد و پودر قهوه هم در ته فنجان، ته نشین شده است.
2) تحت فشار قرار دادن :
قهوه اسپرسو، با تحت فشار قرار دادن آب داغ تهیه می شود. این روش برای تهیه انواع نوشیدنی های قهوه به کار می رود. قهوه اسپرسو طعم متمایزی داشته و به علاوه رویش ماده خامه مانندی جمع می شود.
در این روش از نوعی قوری که سه بخش دارد استفاده می کنند. در قسمت پایینی، آب می ریزند. پس از آن که آب به جوش می آید، با فشار وارد قسمت میانی می شود که پودر قهوه در آن قسمت قرار دارد. در نهایت، نوشیدنی قهوه در قسمت بالایی قوری جمع می شود. معمولاً قوری را روی گاز می گذارند تا عملیات تهیه قهوه صورت گیرد.
3) کمک گرفتن از نیروی جاذبه :
روشی دیگر برای تهیه ی نوشیدنی قهوه، قرار دادن پودر قهوه داخل یک صافی است که آب جوش قطره قطره روی قهوه می چکد. طعم این قهوه به میزان آب و قهوه بسیار بستگی دارد. اما کلاً طعم قهوه اسپرسو از این قهوه بهتر است. در این روش با استفاده از نیروی جاذبه، آب از میان پودر قهوه عبور می کند و قهوه خوش طعمی را ایجاد می نماید.
4) خیس کردن :
در این روش از استوانه ای شیشه ای که دارای پیستون صافی داری است استفاده می کنند. قهوه و آب جوش در استوانه با هم مخلوط می شوند (معمولاً به مدت چند دقیقه) قبل از آن که پیستون که به شکل فویل است، پایین بیاید. در این هنگام نوشیدنی قهوه در قسمت بالایی آماده ریختن است.
قهوه های کیسه ای نسبت به چای کیسه ای کمیاب ترند. این امر به دلیل آن است که در تهیه ی قهوه کیسه ای باید مقدار زیادی قهوه آسیاب شده (نسبت به چای به کار رفته در چای کیسه ای) به کار برد که از نظر اقتصادی برای تولید کنندگان این محصولات، با صرفه نمی باشد.
در تمام این روش ها از مخلوط آب جوش با قهوه آسیاب شده (دانه قهوه ای که برشته و آسیاب شده است) استفاده می شود. پودر قهوه یا پشت صافی باقی می ماند یا همراه نوشیدنی داخل فنجان ریخته می شود. میزان ریز بودن دانه قهوه بستگی به نوع نوشیدنی دارد که قرار است با آن تهیه شود.
دستگاه های برقی تهیه قهوه، آب را جوش می آورند و سپس مواد لازم را بدون این که لازم باشد انسان کمک زیادی کند، با هم مخلوط می کنند. این دستگاه ها بر اساس برنامه زمان بندی خاصی عمل می کنند. افرادی که در تهیه نوشیدنی قهوه مهارت دارند، دانه های سبز قهوه خام و دم کردن آنها به روش سنتی را ترجیح می دهند.
انواع قهوه از نظر دم کردن به صورت زیر می باشند:
۱.قهوه ترک
۲.قهوه فرانسه
۳.قهوه اسپرسو
۴.قهوه های دمی
۵.قهوه های فوری
۶.اسپرسو دوپیو
۷.اسپرسو لانگو
۸.اسپرسو ریستریتو
۹.اسپرسو ماکیاتو
۱۰.اسپرسو کوبانو
۱۱.لاته ماکیاتو
۱۲.کافه لاته
۱۳.کاپوچینو
۱۴.اسپرسو کن پانا
۱۵.کافه بِرِو
۱۶.رِد آی
۱۷.بلک آی
۱۸.دِد آی
۱۹.کافه موکا
۲۰.آمریکانو
و…
انواع نوشیدنی قهوه :
قهوه تلخ: نوعی قهوه ی دم کرده است که بدون شکر، شیر و دیگر مواد افزودنی مصرف می شود.
شیر قهوه: قهوه ای است که پس از تهیه ی آن، شیر و گاهی شکر اضافه می کنند.
کاپوچینو: نوعی اسپرسو است که با شیر کف کرده و گاهی شکر و کاکائو تهیه می شود.
قهوه معطر: در برخی کشورها، به نوشیدنی قهوه مواد مختلفی اضافه می نمایند. شکلات یکی از مرسوم ترین این مواد است که یا روی قهوه آماده شده می پاشند یا همراه با قهوه هنگام دم کردن، مخلوط می کنند. البته از برخی ادویه جات از جمله دارچین، جوز هندی، هل و.. هم برای معطر نمودن قهوه استفاده می کنند.
قهوه یونانی یا قهوه ترک: این نوع قهوه را با جوشاندن پودر بسیار ریز قهوه در آب تهیه می کنند. این نوع قهوه را داخل قوری مسی که دسته بلندی دارد و سر آن باز است درست می کنند. زمانی که قهوه را داخل فنجان می ریزند، صافی نمی گذارند و بنابراین، پودر قهوه که دیگر به تفاله قهوه تبدیل شده است هم داخل فنجان می ریزد. معمولاً فنجان را تا مدتی حرکت نمی دهند تا این پودر قهوه کاملاً ته نشین شود. گاهی به این نوع قهوه ادویه و شکر هم اضافه می کنند.
طرز تهیه قهوه فوری:
به احتمال بسیار قوی نام قهوی فوری را شنیده باشید و اصطلاحی که بسیار رایج شده (نسکافه)و یا کافی میکس می باشد که به جای قهوه فوری استفاده می کنیم.اما تفاوت قهوه فوری با قهوه دم کردنی در چیست؟
به طورکلی باید گفت به قهوه هایی که در یک روند و با یک سری متد های خاص هر کارحانه ای به طور مثال (شرکت نسکافه) فراوری شده و به صورتی تبدیل می شود که با آب جوش به شما و یا شیر به شما یک نوشدنی آماده بدهد قهوه فوری یا به اصطلاح انگلیسی (Instant coffee) گفته می شود. بسیاری از این قهوه های فوری با ترکیب های مختلف و فراوری های مختلف عرضه می شود.
قهوه فوری پودری است که قابل حل شدن در آب یا شیر می باشد. این نوع قهوه به روشی بسیار متفاوت از قهوه هایی که در بالا در موردشان توضیح داده شد، تهیه می شوند. البته این نوع قهوه مسلماً طعم قهوه هایی که برای درست کردن آنها زمان صرف می شود، را ندارد. برخی این نوشیدنی را غیر قابل تحمل به شمار می آورند و بعضی عقیده دارند که جانشین خوبی برای نوشیدنی قهوه واقعی است. برخی هم اعتقاد دارند که این نوشیدنی، اصلاً قهوه نیست و نوعی نوشیدنی خاص خود می باشد.
طرز تهیه قهوه ترک:
روش ترکی یکی از روش های قدیمی دم کردن قهوه که هنوز در خاورمیانه، آفریقای شمالی، ترکیه و یونان به کار می رود این است که قهوه را به همراه آب، داخل قوری می ریزند و اجازه می دهند که آرام به جوش آید. روش تهیه دقیق این نوع قهوه در ادامه آمده است.
دانه های قهوه باید به ریزترین اندازه آسیاب شده باشند.
ابتدا آب سرد را درون قهوه جوش بریزید. به ازای هر فنجان قهوه معادل سه چهارم فنجان را با آب سرد پر کرده و داخل قهوه جوش بریزید. سطح آب باید تا ابتدای گردنه یا تنگی قهوه جوش برسد و از آن بالاتر نرود و گرنه سرریز می شود.
حالا پودر قهوه را به آب اضافه کنید. به ازای هر فنجان قهوه خوری آب، دو قاشق چایخوری قهوه.
می توانید در صورت تمایل به ازای هر دو قاشق چایخوری پودر قهوه، یک قاشق چایخوری شکر هم به قهوه اضافه کنید.
وقتی شکر کاملا در آب حل شد، اجاق گاز را روشن کنید؛ با شعله ای متوسط رو به کم. اگر شعله زیاد باشد قهوه تان می سوزد. در این مرحله قهوه را هم نزنید.
پس از گذشت زمان کمی -حدود دو دقیقه- یعنی زمانی که حرارت به حدود ۷۰ درجه می رسد، قهوه شروع به حباب زدن از کناره ها می کند. جمع شدن حباب ها حالتی روی سطح قهوه به وجود می آورد که آن را اصطلاحا «خامه قهوه» می نامند. در این مرحله قهوه را از روی حرارت بردارید تا حرارت و خامه کمی فروکش کنند. هرگز اجازه ندهید حرارت به بالاتر از ۷۵ درجه برسد، چون مزه قهوه بیش از حد استخراج خواهد شد.
قهوه جوش را مجددا به آرامی و دقت روی شعله کم قرار دهید و سه بار این عمل را تکرار کنید تا خامه قهوه قوام بیاید.
قهوه را به آرامی در فنجان بریزید.
این نوع قهوه را گاهی شیرین مصرف می‌کنند. برای این کار چند حبه قند داخل قوری می‌ریزند و می‌گذارند تا همراه قهوه به جوش آید. گاهی به این قهوه هل هم اضافه می‌کنند. قهوه ترک، به این روش تهیه می‌شود. قهوه به دست آمده، نوشیدنی غلیظی است که رویش کف دارد و پودر قهوه هم در ته فنجان، ته نشین شده است. قهوه اسپرسو، با تحت فشارقراردادن آب داغ تهیه می‌شود. این روش برای تهیه انواع نوشیدنی‌های قهوه به کار می‌رود. قهوه اسپرسو طعم متمایزی داشته و به علاوه رویش ماده خامه مانندی جمع می‌شود.
طرز تهیه قهوه اسپرسو espresso :
قهوه اسپرسو نرم تر از فرانسه و زیر تر از ترک آسیاب می شود و با دستگاه مخصوص اسپرسو دم می شود به صورتی که آب با فشار زیاد از قهوه عبور داده می شود و عصاره قهوه به طور کامل خارج می گردد، اسپرسو در فنجان کوچکتر از قهوه ترک سرو می شود و کف نازک و روشنی روی آن می بندد (اگر دستگاه خوب و قهوه مناسب استفاده گردد) و فاقد لرد است.
و اما اسپرسو یکی از محبوب ترین و دوست داشتنی ترین قهوه ها در دنیا می باشد. اسپرسو پایه و به اصطلاح (قهوه ی پایه) نوشیدنی های مختلفی همچون لانگو و کاپوچینو و لاته و آمریکانو و غیره می باشد.
قهوه اسپرسو را می توان با دستگاه ها و قهوه جوش های متفاوتی که امروزه در بازار بسیار گسترده و متنوع می باشد تهیه نمود.
محبوب ترین قهوه جوش های خانگی را می توان موکاپات نامید که امروزه در خانه هر قهوه دوستی پیدا خواهید کرد. موکاپات ها یا همان قهوه جوش های روگازی در عرض چند دقیقه و بدون زحمت زیادی به شما یک شات قهوه اسپرسو خواهند داد. موکاپات ها امروزه در سایزهای مختلف و در شکل و رنگ بندی های بسیار متنوع در بازار موجود می باشند.
جنبه های اجتماعی نوشیدنی قهوه :
کشورهای آمریکا، آلمان و فنلاند به ترتیب، بیشترین میزان مصرف قهوه را دارند. در کانادا و اروپا هم این نوشیدنی رایج است و بسیاری از رستوران ها تخصص ویژه ای در تهیه ی این نوشیدنی دارند.
در این رستوران ها چای، انواع ساندویچ، انواع کیک و کلوچه و دیگر انواع اسنک هم عرضه می شود. افرادی که این نوشیدنی را خیلی دوست دارند، معمولاً در پیک نیک ها و یا مسافرت ها قهوه را آماده نموده و داخل فلاسک که تا مدتها آن را گرم نگه می دارد با خود می برند.
در برخی کشورها، مخصوصاً شمال فرانسه، نوشیدنی قهوه جایگاه خاصی در عصرانه دارد. افراد، دوستان و افراد فامیل خود را به عصرانه دعوت می کنند و به عنوان عصرانه، به آنها قهوه با کیک می دهند. معمولاً این کیک ها را خانم ها خود در خانه تهیه می کنند.
البته از قهوه در وعده صبحانه هم بسیار زیاد استفاده می کنند.
مواد محرک موجود در قهوه :
همان طور که می دانید، قهوه دارای کافئین بوده که نوعی ماده محرک محسوب می شود. بنابراین معمولاً برای صبحانه و هنگام کار، از این نوع نوشیدنی استفاده می کنند (چون کافئین خاصیت از بین بردن حالت خواب آلودگی دارد). دانش آموزان و دانشجویان هم در شب های امتحانات، از این نوشیدنی استفاده می کنند که قدرت تمرکزشان بالا رود. کارمندان هم وقتی خسته می شوند و احساس می کنند که برای ادامه کار دیگر انرژی ندارند، با خوردن یک فنجان قهوه انرژی خود را باز می یابند.
قهوه بدون کافئین، نوعی قهوه است که کافئین موجود در آن را با استفاده از آب یا یک حلال دیگر، مثلاً تری کلرو اتیلن گرفته اند.
قهوه به عنوان نوعی کود :
تفاله نوشیدنی قهوه کود خوبی محسوب می شود، چون میزان نیتروژن آن بسیار بالاست. نیتروژن بخش عمده RNA و DNA و همچنین پروتئین را تشکیل می دهد که گیاهان برای رشد خود، به این مواد نیاز اساسی دارند. پودر قهوه پتاسیم، فسفر و بسیاری از مواد لازم برای رشد گیاه را هم در بر می گیرد. بسیاری از باغبان ها به این نتیجه رسیده اند که با اضافه کردن پودر قهوه به خاک، گل های رز بزرگ و خوشرنگ می شوند.
خطر نوشیدن قهوه برای سلامتی
کافئین موجود در قهوه می تواند فرد مصرف کننده را معتاد کند یا احتمال خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد. افرادی که از این نوشیدنی زیاد مصرف می کنند، همگی نوعی حالت عصبی را پس از مصرف زیاد قهوه بیان می کنند. در سال های اخیر، تحقیقات نشان داده اند که مصرف چای، به مراتب کم ضررتر و سالم تر از مصرف قهوه است. البته چای هم کافئین دارد، اما مقدار این کافئین کمتر است.
تحقیقات مختلفی در زمینه ضررهای نوشیدن قهوه صورت گرفته است. برای مثال، تحقیقی که در فوریه سال 2003 م در کشور دانمارک بر روی 18.478 زن باردار که میزان مصرف قهوه آنها در دوران بارداری شان زیاد بود صورت گرفت، نشان داد که احتمال مرده به دنیا آمدن نوزاد در مادرانی که هنگام بارداری قهوه زیاد می نوشیدند (تقریبا 4 تا 7 فنجان در روز) بسیار بیشتر از مادرانی است که از این نوشیدنی خیلی کم استفاده می کنند.
تحقیقی که در سال 2004 انجام شد نشان داد که مصرف بیش از یک فنجان قهوه در روز، سبب افزایش التهاب و حالت برافروختگی می شود. در نتیجه این حالت، مصرف قهوه تأثیر مضاعفی بر عروق قلبی می گذارد.